“Το Χρονικό της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης – 29 Μαίου 1453” 

Περίληψη: Παραμονές της Άλωσης η Ρωμαϊκή Ανατολική Αυτοκρατορία ήταν πλέον γεωγραφικά συρρικνωμένη και πολιτικά απομειωμένη, ώστε το οικουμενικό της κέντρο, η Κωνσταντινούπολη, να συνιστά πλέον μια απομονωμένη πόλη-κράτος. Η Πόλη, υποτελής πια στον Οθωμανό σουλτάνο, εξαρτημένη οικονομικά και εμπορικά από τις ιταλικές πόλεις και με εξωτερικό χρέος που ξεπερνούσε τα 19 εκατομμύρια υπέρπυρα, βίωνε τη μόνιμη πίεση μιας επαπειλούμενης κατάκτησης, ώστε το οριστικό της τέλος, στις 29 Μαΐου 1453, έμοιαζε αναπόφευκτο και χρονικά προδιαγεγραμμένο. Και ενώ στην Κωνσταντινούπολη η επιρροή τού άλλοτε κραταιού θρησκευτικού θεσμού, του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των εκκλησιαστικών του αξιωματούχων, υποχωρούσε, με την εμφατική υιοθέτηση εκ μέρους τους μιας αντιλατινικής και ανθενωτικής πολιτικής, γύρω από τον τελευταίο αυτοκράτορα, τον Κωνσταντίνο ΙΑ΄ Παλαιολόγο, οργανωνόταν μια νέα τάξη κοσμικών αρχόντων, λογίων και εμπόρων που είχαν συγκεντρώσει μεγάλο πλούτο, με συμφέροντα στη Δύση. Η τάξη αυτή, που ήταν φιλικά διακείμενη στην Ένωση των Εκκλησιών και τις αποφάσεις της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-1439), προωθούσε την ιδέα ενός κοσμικού και εθνοτικού κράτους. Το κοσμικό αυτό κομμάτι της Αυτοκρατορίας θα διεκδικούσε, αρνούμενο τη θεοκρατία, την υποστασιακή ενότητα της συνέχειας της ελληνικότητας, την οποία θα βάσιζε σε δεδομένα βιολογικά, γεωγραφικά, γλωσσικά και παιδευτικά. Η διεκδίκηση της ελληνικότητας, ως κατ’εξοχήν στοιχείο πολιτισμικής διάκρισης, θα ενίσχυε την πολιτική υπόσταση της Αυτοκρατορίας ήδη από το 1204 έως και πριν την Άλωση της Πόλης. Όταν όμως επισυνέβη η πτώση της Αυτοκρατορίας, μαζί με τη συνακόλουθη αναγνώριση από τον Οθωμανό κατακτητή Μωάμεθ Β΄ του θρησκευτικού θεσμού του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αυτό είναι που θα αναλάβει να διασώσει, στους δύσκολους καιρούς που ακολούθησαν, την ιδέα της οικουμενικής Αυτοκρατορίας.